Sıcaklık; Bir maddeyi oluşturan taneciklerden birinin ortalama hareket(kinetik) enerjisini ifade den bir değerdir. Sıcaklık, enerji değildir. Termometre ile ölçülür.
Isı; Sıcaklıkları farklı iki madde arasında alınıp verilen enerjinin adıdır. Bu durumda sıcaklıkları eşit iki madde arasında ısı aktarımı gerçekleşmez. İki maddeden birinin sıcaklığının diğerinden farklı olması halinde, sıcaklığı yüksek olan maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye enerji aktarılır. Maddenin, katı, sıvı veya gaz halinde olması ısının tanımını değiştirmez. Bir başka şekilde bir maddeyi oluşturan taneciklerin toplam hareket enerjisine ısı denir.
Isı, bir enerji olduğu için birimi joule ( j )’dur. Bir başka ısı birimi ise kalori (cal)’dir. (1 kalori = 4,18 joule dür.)
Farklı sıcaklıklara sahip cisimler birbirlerine temas ettiklerinde aralarında ısı alışverişi gerçekleşir. Sıcaklığı yüksek cismin taneciklerinin sahip oldukları hareket enerjisi daha büyüktür.
Sıcak cismin tanecikleri, soğuk cismin tanecikleriyle temas ettiklerinde enerjilerinin bir kısmını bu taneciklere aktarırlar. Böylece sıcak cisimden soğuk cisme ısı akışı olur. Sıcak cismin sıcaklığı biraz düşer. Soğuk cismin sıcaklığı biraz artar. Eğer cisimler arasındaki ısı alış verişi sona erene kadar beklenirse her iki cismin sıcaklığı da eşit olur. Sıcak su torbaları, ısı alışverişi sayesinde bizi ısıtır. Üşüyen el ve ayağınıza sıcak su torbasını koyduğunuzda torbadan size aktarılan ısı, el ve ayaklarınızın sıcaklığını arttırarak üşümenizi engeller.
Isı ve Sıcaklık Arasındaki İlişki ve Özellikleri
Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Madde, doğada fiziksel özelliklerine göre katı, sıvı ve gaz olarak 3 halde bulunur.
- Madde hangi halde olursa olsun bütün maddeler taneciklerden oluşmuştur. Maddeleri oluşturan tanecikler bazı maddelerde atomu bazı maddelerde de molekülü temsil eder.
- Maddeyi oluşturan taneciklerin arasında boşluk bulunur.
- Madde hangi halde olursa olsun maddeyi oluşturan tanecikler hareket halindedir. Bu nedenle maddeyi oluşturan taneciklerin hareketlerinden dolayı hareket (kinetik) enerjileri vardır.
Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar
- Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür.
- Isı kalorimetre kabı ile sıcaklık termometre ile ölçülür.
- Isı birimi kalori (cal) veya Joule, sıcaklık birimi ise derecedir.
- Isı, madde miktarına bağlıdır, sıcaklık ise madde miktarında bağlı değildir.
Hal Değişimi
Uygun koşullar sağlandığında maddeler bulundukları halden başka bir hale dönüşebilir. Örneğin, katı halde bulunan dondurmamızı yerken bir süre sonra onu sıvı halde görebiliriz. Çünkü katı haldeki maddeler yeterince ısı aldıklarında sıvı hale geçer. Bu olaya erime denir. Isıtıldığında katı yağın, güneş açtığında karın ve buzun sıvı hale geçmesine erime, diğer bir ifade ile hal değiştirmeye örnektir.
Sıvı halde bulunan maddeler ise yeterince soğutulduklarında katı hale dönüşür. Bu olaya donma denir. Maddelerin soğuması etraflarına ısı verdikleri anlamına gelir. Erimiş dondurmayı soğuttuğumuzda sıcaklığı gittikçe düşer ve katı hale geçer. Benzer şekilde suyu yeterince soğuttuğumuzda hal değiştirerek buza dönüşür.
Isının maddelerde erimeye yol açtığını öğrenmiştik. Isının maddeler üzerindeki bir diğer etkisi de bozunmadır. Maddelerin ısı etkisiyle yapılarının değişmesine bozunma denir. Tahıllar, odun, kumaş, şeker gibi bazı maddeler ısıtıldıklarında erimez, bozunur. Bu tür maddeler ısıtıldığında renkleri değişir.